Mısır dünyada ekim alanı bakımından buğday ve çeltikten sonra 3. sırada yer alırken üretim

miktarı bakımından ilk sırada, ülkemizde 500

–

550 bin ha.

ekim alanı, 2.300.000 ton üretim miktarı

ile , buğday ve arpadan sonra üçüncü sırada yer almaktadır.Toplam üretimin yaklaşık yarısının

gerçekleştirildiği Akdeniz bölgesi verim bakımından Türkiye ve Dünya ortalama veriminin

üzerindedir.

MISIRIN MORFOLOJİSİ

VE DÖLLENME BİYOLOJİSİ

Mısır yüksek oranda (%96) yabancı döllenen bir bitkidir.

Çiçek Yapısı :

Mısır bitkisinde erkek çiçekler tepe püskülünde, dişi çiçekler ise sap boğumundan

çıkan koçanlar üzerinde toplanmıştır.

Erkek Çiçekler (Tepe Püskülü ) :

Bir mısı

r bitkisi 3

–

5 milyon polen vermektedir. Tepe püskülünde

bitkinin koçan püskülü vermesinden 1

–

3 gün önce çiçeklenme başlar. Nemli ve serin havalar

mısırda çiçeklenme süresini uzatır, sıcak ve kurak havalar ise kısaltır. Bir bitkinin çiçektozu verme

süresi 1

hafta yada 10 gün sürer.

Dişi Çiçekler (Koçan) :

Koçan püskülü çıkışı, tepe püskülünün görünmesinden 4

–

8 gün sonra olur.

Bir koçanda püsküllerin çıkışı, hava koşullarına da bağlı olarak, 2

–

4 günde tamamlanır. Her

koçanda 300

–

1000 püskül oluşur ve polen to

zu alıncaya kadar 10

–

15 gün canlı kalabilir. Koçan

üzerinde stigmalarını ilk çıkaranlar orta ve alt başakçıklardır. Üst başakçıklarda stigma gelişmesi

daha geçtir. Bu yüzden , koçanın üst ucundaki çiçeklerin tozlanma , döllenme ve dane doldurma

olanakları

daha kısıtlıdır. Püskül çıkar çıkmaz döllenmeye hazırdır. Koçan püskülü üzerine düşen

çiçektozları 5

–

10 dakika sonra çim borusunu oluşturur ve yumurtalığa doğru uzatmağa başlar.

Döllenmeden sonra koçan püskülü pörsür ve kısa zamanda kurur.

MISIR BİTKİSİNİ

N İKLİM İSTEKLERİ

Mısırın Sıcaklık İsteği :

Normal olarak mısır bitkisi 10

–

11

0

C’de çimlenmeye başlayabilmektedir.

5

–

10 cm derinliğindeki toprak sıcaklığı 15

0

C’ye ulaştığında çimlenme olayı hızlanır.Çimlenme

sırasında, kök ve sap uzama miktarı ile sıcaklı

ğın 10

–

30

0

C arasında yer almasıyla doğrusal ilişkisi

vardır. Sıcaklık 32

0

C’ye ulaştığında kök ve sap uzamasında ani bir azalma görülür ve sıcaklık 40

0

C’ye ulaşınca çimler ölür. Öte yandan sıcaklık 9

0

C’nin altına düşerse de kök uzaması durur.

Mısır

üreti

mi için ideal sıcaklık 24

–

32 C

0

’ler arasıdır.

Mısır bir sıcak iklim bitkisi olmasına rağmen

aşırı sıcaklık isteyen bir bitki değildir. Sıcaklık 38 C

0

’ye ulaştığında sulama şartlarında bile

transprasyonla kaybettiği suyu kökler vasıtasıyla karşılayamaz. Bit

ki turgoritesini kaybeder. Bu

durum bir kaç gün devam ederse hücre yapısı esnekliğini kaybeder ve tekrar eski formuna dönemez.

Tepe püskülü çıkışı ve tozlanma sırasında sıcaklık 32

0

C’nin üzerine çıktığında üreme

organlarındaki farklılaşma çok hızlı g

elişir. Koçan püskülleri çabuk kurur. Bu nedenle püskü

içerisinde polen tozlarının çimlenip tüpte ilerlemesini sağlayacak yeteri kadar rutubeti bulamaz.

Polen keseleri kuruduğundan polenleri dışarıya çıkaramaz veya polenler kendi canlılıklarını

kaybederler

. Bunun sonucu olarak da koçanda tane bağlama oranı azdır.Üreticilerin çoğu mısır

bitkisinin sıcak gecelerde de iyi geliştiğine inanırlar. Halbuki durum bunun tam tersidir. Mısır

bitkisi sıcak ve rutubetli gecelerde iyi bir gelişme göstermez. Sıcak ve rutu

betli gecelerde solunum

oldukça artar ve böylece daha çok enerji sarf edilir. Klimaya ihtiyaç duyulduğu geceler, mısırın

gelişimi için uygun olmayan gecelerdir.

Mısır için en ideali serin geceler, güneşli günler ve orta

sıcaklıktır.

3.2. Işık İsteği : Döll

enmeden sonraki ilk bir kaç gün, verimi etkileyen diğer faktörler gibi ışıklanma

açısından da bitkiler için kritik bir dönemdir. Bu konuda yapılan araştırmalarda; döllenmeden

sonraki ilk 3 günlük dönemde % 90 gölgelenme (tam bulutluluk) bir melezin verimin

i % 25

düşürdüğünü; altı günlük gölgelenme % 71 düşürdüğü belirlenmiştir. Gölgelenmeye daha töleranslı

bir melezde bile % 16

–

44 arasında verim azalması belirlenmiştir.

Ancak güneş enerjisinin yüksek olduğu aşırı sıcak bir günde de bol ışık alan tepedeki

ya

praklarda bile yüksek sıcaklık, fotosentezin tamamen durabileceği unutulmamalıdır.

Ortalama Bağıl Nem İsteği :

Mısır için optimum ve minimum bağıl nem değerleri sıcaklığa ve

alınabilen su miktarına bağlı olmakla birlikte; genel olarak nem %60’ın altına düş

memesi

gerekir. % 50 düzeylerine inen bağıl nem ortamında bitki, maksimum transprasyondan sonra

stomalarını kapatmak zorunda kalır. Nemin % 75’den % 50’ye düşmesi su tüketimini iki katına

çıkarır. Mısır bitkisinin özellikle tozlanma dönemindeki düşük hava

neminden olumsuz etkilenmesi

tane bağlamayı aksatır ve transprasyonla su kayıplarını arttırır. Döllenme stresi nem stresiyle

birlikte % 6 dişi çiçekteyken her gün için % 3 verim kaybı yaparken,% 75 dişi çiçekteyken her gün

için verim kaybı % 7 olduğu belir

tilmektedir. Dane doldurma dönemdeki nem stresinden dolayı

stresli her gün için verim düşüşünü % 4.1 olarak bulunmuştur.

YETİŞME PERİYODUNDAKİ SU İSTEĞİ

Mısır bitkisi tarla bitkileri ve tahıllar içinde suyu en ekonomik kullanan bir bitkidir.

Örneğin

1 gr kuru madde için 270 gr gibi düşük miktarda su tüketmektedir.Ancak toplam transprasyon

yüzeyi, oluşturduğu kuru madde miktarı ve yetiştiği dönemdeki (Haziran

–

Temmuz

–

Ağustos ayları)

yüksek buğulaşma nedeniyle, gerekli su miktarı fazladır.Yapıla

n çalışmalar sonunda, mısır su

tüketimine ilişkin genelde yüksek değerler bulunmuş; ana ürün mısır tarımında en fazla su

tüketiminin genellikle Temmuz ayında olduğu, bunu sırasıyla Ağustos ve Haziran aylarının

izlediği;İkinci ürün mısır yetiştiriciliğinde

ise su tüketiminin Haziran, Temmuz, Ağustos aylarında

giderek arttığı belirlenmiştir. Mısır bitkisinin iyi bir verim için yetişme dönemi boyunca topraktan

500 mm su alması gerektiğini, toprakta 150 mm’lik bir suyun depolanması için 450 mm lik suyun

gerekti

ği saptanmıştır.

MISIRDA KURAKLIĞIN FİZİKSEL VE MORFOLOJİK ETKİLERİ

1

–

Kuraklık ve ısı değişiminden, üsten bir kaç yaprak yanık duruma geçer ve ölür.

2

–

Devam eden kuraklıkta genç yapraklar ölür ve sonunda tepe püskülü zarar görür, fonksiyonunu

kaybeder.

3

–

Solma, buruşma alt yapraklardan başlayarak bütün bitkilerde meydana gelir

4

–

Tepe püskülü öncesi meydana gelen kuraklık dolayısıyla bitki boyunda genelde azalmalar

olmaktadır. Şayet yeterli su bulunursa bu kısalan bitkilerde yüksek verim verebilecek kapasit

ededir.

Tozlanma zamanı meydana gelecek kuraklıktan dolayı tane bağlama oranı düşer. Bu

durumda kuraklığın zararı;

a)

Polen keseleri kuruduğundan açılmaz polenler dışarı çıkamaz.

b)

Yüksek ısı ile polenler ölür

c)

Koçan püskülü polen kabul etmez

d)

Çiçekle

nme döneminde toprak neminin azlığı, tepe püskülü çıkışını hızlandırırken koçan

püskülü çıkışını geciktirir. Bu da tepe püskülü ile koçan püskülü arasında uyumsuzluğu oluşturur.

TOPRAK İSTEĞİ

Mısır bitkisinin toprak seçiciliği fazla değildir. Uygun

ve zamanında işlenen ve gerekli bitki

besin maddeleri verilen değişik tip topraklarda mısır başarıyla yetiştirilebilir. Ancak, mısır bitkisi en

iyi gelişmeyi ve en yüksek verimi organik madde ve bitki besin maddelerince zengin, drenajı ve

havalanması iyi

olan derin, sıcak, tınlı topraklarda gösterir. Aşırı asit ve aşırı alkali topraklar mısır

yetiştiriciliği için uygun değildir. En uygun pH derecesi 6

–

7 dir.

MELEZ MISIR ÇEŞİTLERİNİN SEÇİMİNDE GÖZ ÖNÜNDE

BULUNDURULMASI GEREKEN FAKTÖRLER

1

–

Çukurova bölge

sinde, ana üründe (FAO 650

–

750) 120

–

135 günlük, ikinci ürün mısır

yetiştiriciliğinde ise erkenci ve orta erkenci olum grubuna giren (FAO 550

–

650) 105

–

115 günlük

çeşitlerin seçimi daha uygundur.

2

–

Koçan kabuğu ucu kapalı olmalı

3

–

Yatmaya dayanıklı olmalı

4

–

Zararlı ve hastalıklara dayanıklı

5

–

Hasat esnasında tanedeki rutubet % 25’in altında olmalı

6

–

Sıcağa toleransı iyi olmalı

7

–

Verim (Koçanda 500

–

600 dane iyi bir verim demektir) yüksek olmalıdır.

TOPRAK HAZIRLIĞI

Ana Üründe Toprak Hazırlığı :

Ana ürün

mısır için en iyi tohum yatağı, ilk sürümü derin sürüm

ile başlayan toprak işleme sistemidir. Derin sürüm işlemi, dipkazan, kulaklı pulluk, diskli pulluk ve

çizel gibi toprak işleme aletleri ile yapılabilir.

İkinci Ürün Mısır Yetiştiriciliğinde Toprak Ha

zırlığı:

İkinci ürün mısır yetiştiriciliğinde

genellikle 3 değişik toprak işleme yöntemi kullanılır.

Klasik Toprak İşleme:

Toprak pullukla derin sürüldükten sonra tohum yatağının hazırlanmasıdır.

Fakat II. Ürün mısır yetiştiriciliği için maliyeti yüksekliği

nden dolayı tercih edilmez.

Azaltılmış Toprak İşleme:

Toprak işlemesinde pulluğun devreden çıkarılarak, goble, diskaro,

rotatiller, rotavatör v.s. aletlerle tohum yatağının hazırlanmasıdır.

Sıfır Toprak işleme:

A.B.D.’de oldukça yaygınlaşan bu yöntem yurdu

muzda henüz yaygın

değildir.

II. ürün mısır yetiştiriciliğinde en uygun toprak işleme şekli azaltılmış toprak işleme şeklidir.

Toprak işleme derinliği de 15 cm den az olmamalıdır.

II.

Ürün mısır yetiştiriciliğinde zamanın önemine binaen toprak hazırlığında eki

m+ sulamanın,

sulama + ekime göre 12

–

15 günlük erkencilik sağladığından dolayı bu ekim şekli önerilebilir. Bu

sayede de II. Ürün için daha geççi çeşitlerin yüksek verim kabiliyetinden faydalanılmış olur.

EKİM ZAMANI

Mısırın ana ürün olarak ekilmesi

halinde Nisan ayı ortası ile Mayıs ayının ilk haftası arasındaki

ekilişlerin en uygun olduğu, ll.ürün ekilişlerinde ise buğday hasadından hemen sonra ve en geç

Temmuz ayı başına kadar ekim işleminin gerçekleştirilmesi gerektiği belirlenmiştir.

EKİM DERİN

LİĞİ VE DEKARA ATILACAK TOHUM MİKTARI

Ekim derinliği ana ürün için 5

–

6 cm., II üründe 6

–

8 cm. olmalıdır. Dekara atılacak tohum

miktarı ise çeşitlerin bin dane ağırlığına göre değişmekle beraber 2

–

2,5 kg /da tohum yeterli bitki

sıklığını sağlamaktad

ır.Ana ürün için 70*25 cm. , II ürün için ise 70*20 cm. sıra arası ve sıra üzeri

mesafelerinde olmalı; yani erkenci ve kısa boylu çeşitler için 7000 bitki/da, geççi ve uzun boylu

çeşitler içinde 6000 bitki /da olmalıdır.

GÜBRELEME

Ana üründe 21

–

24

kg /da saf azot ,9 kg/da saf fosfor, II üründe ise 18

–

21 kg /da saf azot, 9 kg

/da saf fosfor uygulanması gerekir. Azotun yarısı ekimle beraber, kalan yarısı ise bitki 40

–

50 cm (8

–

10 yapraklı dönemi yani 2. safha) iken, fosforun tamamı ise ekimle beraber t

oprağa verilmelidir.

Örneğin 20

–

20

–

0 taban gübresi verilecekse 40

–

45 kg/da ekimle beraber, üst gübre olarak da üre

verilecekse 28

–

35 kg/da uygulanabilir.

BAKIM İŞLERİ

Seyreltme ve Çapalama :

Eğer tohum sık atılmışsa çıkıştan 10

–

15 gün sonra (4

–

5 yapraklı

dönem)

hemen seyreltilmelidir. Bitkinin büyüme konisi bu dönemde toprak seviyesinin altında olduğu için

bitki kökten çekilerek seyreltme işlemi yapılmalıdır.Bu dönemde çıkacak yabancı otlar çapalanmalı

ve toprak yüzeyi hafifçe havalandırılmalıdır. Çapalama

yapılırken genç bitkilerin köklerinin zarar

görmemesine ve üzerlerinin toprakla kapanmamasına dikkat edilmelidir.

Ara Çapası ve Boğaz Doldurma :

Mısırın 8

–

10 yapraklı olduğu dönemde (40

–

50 cm.) ikinci azot

uygulamasıyla beraber boğaz doldurma işleminde ku

llanılabilen çapa veya listerle boğaz doldurma

yapılır. Destek köklerin toprakla temasının sağlanması için bu işlem mutlaka yapılmalıdır. Çünkü

destek kökler fosfor ve diğer besin maddelerinin alımında ve yatmaya karşı destek sağlamada

önemli rol oynamakta

dır.

Yabancı Ot Kontrolü :

Mısırın çıkış ve ilk gelişme devresinde yabancı otlarla rekabeti çok zayıftır.

Bu rekabet su, ışık ve besin maddeleri yönünden olmaktadır. Bu nedenle yabancı ot mücadelesi en

kısa zamanda yapılmalıdır.

Yabancı otla mücadele iki t

ürlü yapılmaktadır;

1. Mekanik Mücadele: Çapa makinası veya el çapası ile yapıldığı gibi elle yolmak suretiyle

yapılabilir.

2. Kimyasal Mücadele:Yabancı otlarla mücadelede kullanılan herbisitler (ot öldürücüler) üç gruba

ayrılır:

1

–

Ekim öncesi

kullanılanlar

2

–

Çıkış öncesi kullanılanlar

3

–

Çıkıştan sonra kullanılanlar

SULAMA

Mısır bitkisinin suya ihtiyacı olduğu en kritik dönemi tepe ve koçan püskülü çıkardığı

dönemdir.

Mısırın Su İhtiyacını Bazı Usullerle Belirlemek Mümkündür;

1

–

Mısır bitkisin

e bakarak: Sabah saatlerinde yapraklar kıvrılmış ise (soğan yaprağı gibi) sulamak

gerekir.

2

–

Toprak tavının elle kontrolü yapılmak suretiyle: Kök derinliğinden alınan toprak elle sıkıldığında

dağılıyorsa sulanmalı, dağılmıyor ve elde de iz bırakıyorsa suya

ihtiyaç yok demektir.

3

–

Elektirikli rezistans ölçücüler yardımıyla

4

–

Tansiyometreyle

Çukurova şartlarında toprak yapısı, sıcaklık, nem ve kuraklığa bağlı olarak sulama sayısı

değişmektedir;

–

İlk sulama, ikinci gübreleme ve boğaz doldurma işleminden hemen

sonra (40

–

50 cm. veya 8

–

10

yapraklı dönem) olmalıdır.Daha sonraki sulamalar ise ;

–

Tepe püskülü çıkışından hemen önce

–

Döllenme sonuyla süt olum dönemi arasında

–

Süt olum döneminde sulanmalıdır. (Koçan püskülü oluşumundan 10

–

15 gün sonra)

15. HASTALIK V

E ZARARLILAR

15.1. Hastalıklar:

–

Kök, sap ve dane çürüklükleri

–

Mısır rastığı (Ustilago maydis)

–

Helminthosporium yaprak yanıklığı (H. turcicum, H.maydis)

15.2. Zararlılar:

–

Mısır koçan kurdu (Sesamia sp)

–

Mısır sap kurdu ( Ostrinia sp)

–

Yeşil kurt (Heliot

his armigara Hb)

–

Çizgili yaprak kurdu (Spodoptera Hbn)

–

Mısır yaprak biti (Aphidis maidis Fitch.)

–

Kırmızı örümcek (Tetranychus spp.)

HASAT

Mısırın hasat olgunluğuna gelip gelmediğine tanelerdeki nem oranını ölçerek karar vermek en

doğru yoldur. Ancak

nem ölçme olanağı yoksa tanenin değişimine bakarak karar vermek

mümkündür. Hasat zamanı gelmiş bir mısır bitkisinde tanenin koçanla birleştiği yerde (dibinde)

siyah tabaka oluşur. Siyah tabaka önce tanenin koçanla birleştiği ve koçan kısmında başlar ve son

ra

tanenin dip tarafında oluşur. Bıçağınızla taneyi yardığınız zaman siyah tabaka kolayca görülebilir.

Bir koçanın olgunlaştığı; koçan ortasındaki tanelerin en az %75’ inin siyah tabakaya sahip olunca

kabul edilir.Fizyolojik olgunluğa eren mısır taneleri y

aklaşık %35 oranda nem içerir. Bu dönemde

tane normal gelişimini tamamlamıştır, elle hasat edilebilir. Fakat böyle yüksek nemde makinalı

hasat danelerin yumuşaklığı dolayısıyla hasat kaybını arttırır.Makine ile mısır hasadı için en uygun

nem oranı %21

–

28 a

rsıdır. En ideal hasat zamanı (minimum kayıp ve kalitenin korunması

açısından) tanedeki rutubet oranı %25 dolaylarında olduğu zamandır.

Tane mısırın erken hasadı, genellikle istenen bir durumdur.

Çünkü Hasat Erken Yapılacak Olursa;

–

Sap çürüklüğü ve fırtı

nadan dolayı daha az yatma olmuş olur.

–

Erken hasatta, sonbahardaki yağışlara yakalanma şansı veya hasadı önleyecek herhangi bir

olumsuz durum önlenmiş olur.

–

Koçan dökülmesi azalır.

–

Alım merkezlerinde sıra bekleme olmayabilir.